Canola cultivarevaluasie: Wes- en Suid-Kaap

PJA Lombard, L Smorenburg en Dr J Strauss

Inleiding

Die cultivarevaluasieprogram in die Wes-Kaap fokus op drie tipes canola nl, konvensioneel, TT (Triasien tolerante) en CL (Imasamoks tolerante) cultivars. Die konvensionele en TT-cultivars bestaan uit oopbestuifde sowel as bastercultivars. Daar is reeds die afgelope paar seisoene geen oopbestuifde CL cultivar nie. In 2014 kan produsente uit 4 konvensionele, 6 TT en 5 CL cultivars kies.

Nasionale cultivarproewe

Die Wes-Kaapse Departement van Landbou het gedurende die 2013 seisoen 'n reeks cultivarproewe in die Wes en Suid-Kaap uitgevoer. In die Suid-Kaap is ag proewe aangeplant waarvan sewe proewe se data hier bespreek word. Die ander resultate was weens ystervarkskade by Roode­bloem nie bruikbaar nie (proef is wel geoes). In die Swartland is sewe proewe aangeplant op ses lokaliteite waarvan drie proewe nie geoes is nie, as gevolg van slakskade (slakprobleme in die Swartland sal in die volgende uitgawe behandel word).

Klimaat oorsig

Die afgelope seisoen was gekenmerk deur baie goeie vogtoestande by in die Swartland en Rûens (Tabel 1). In beide gebiede het bogemiddelde reënval gedurende die lente voorgekom wat die groeiseisoen met etlike dae verleng het.

By Langgewens was reënval gedurende die groeiseisoen bogemiddeld, alhoewel dit tydens Mei, ondergemiddeld was. Die lentemaande in die Swartland (Augustus en September) was gekenmerk deur baie goeie reënneerslae tot selfs in die Pools area. Die goeie reën neerslae met gepaardgaande ondergemiddelde temperature, het gewasproduksie bevorder (Figuur 1).

Die minimum temperatuur oor die afgelope vier seisoene het min varieer (gesamentlike data van 4 lokaliteite). Gedurende Augustus en September was die temperatuur 0.6ºC laer as in 2010. Die maksimum temperatuur het meer gewissel.

Gedurende die Augustus en September 2013 was die gem. maksimumtemperatuur 3.8ºC laer as in 2010. Canolaplante was tot in Oktober groen met die gevolg dat die saad ten volle kon ontwikkel in die peule.

In die Rûens het bogemiddelde reënval voorgekom. Dit was aanvanklik baie droog in die sentrale en oostelike dele van die Suid-Kaap. Gedurende die lentemaande (Aug & Sep) het baie reën voorgekom. Dit het, soos in die Swartland, die ontwikkeling van die plante bevorder. In die Suid-Kaap (5 lokaliteite) was die gemiddelde minimumtemperatuur tydens die groeiseisoen deurgaans laer as die vooafgaande jare (Figuur 2). Die maksimumtemperatuur gedurende die lente (Aug & Sep) was 1.9ºC laer as in 2010, hoewel dit minder van 2011 (-0.2ºC) en 2012 (+1.0ºC) verskil het. Daar het nie buitegewoon baie reën gedurende Oktober voorgekom nie, maar die oesproses in die westelike dele was baie bemoeilik deur reën tot in November.

Resultate

Die opbrengsresultate word opgesom in Tabel 2 en Tabel 3 vir die onderskeie gebiede. Die "CLearfield (CL)"- en "Triasien tolerante (TT)"-cultivars se data is geskei van die konvensionele cultivars, terwyl die bastercultivars met 'n * aangedui word.

Die Swartlandproewe is die afgelope seisoen deur verskeie siektes en plae getref. Wanneer na die resultate gekyk word, moet in gedagte gehou word dat ander faktore die opbrengs kon beïnvloed het. Soos reeds genoem is die persele waar naakslakke 'n probleem was nie geoes nie. Die Darlinglokaliteit was baie nat met 'n baie hoë watertafel (150-200mm onder die oppervlak). By Grasrug het die siekte, witblaarvlek voorgekom. Die siekte is chemies beheer en die resultaat was baie goed na aanvanklike blaarverlies. Die proef by Porterville is op 'n land geplant wat nooit voor­heen canola op gehad het nie. Die plante se wortels en selfs krone is erg aangeval deur aalwurms. Die grond is getoets en baie hoë getalle van letselaalwurm het voorgekom.

In die Swartland was die gemiddelde opbrengste (2003 kg ha^-1) laer as in 2012 (2300 kg ha^-1) maar beter as in 2010 en 2011 onderskeidelik (1840 kg ha-1 en 1923 kg ha^-1). Die proefgemiddeldes vir die Swartland het gewissel tussen 1433 kg ha^-1 vir Porterville en 2485 kg ha^-1 op Darling.

Hyola 50 (2316 kg ha^-1) was soos in 2012, die konvensionele cultivar met die hoogste gemiddelde opbrengs gevolg deur Agamax (2127 kg ha^-1). Die CL-cultivar 44Y87 (2492 kg ha^-1) het die hoogste opbrengs in die proef gelewer. Dit is binne die CL-groep gevolg deur 45Y86 (2311 kg ha^-1) en Hyola 575 CL (2304 kg ha^-1). Al vyf bogenoemde cultivars is basters en verskil nie betekenisvol van mekaar nie. In die TT-groep het die twee bas­ters, CB Nitro HT (1778 kg ha^-1) en Hyola 555 TT (1724 kg ha^-1) die hoogste gemiddelde opbrengs in die Swartland gelewer. Die opbrengs van CB Nitro HT was betekenisvol hoër as die opbrengs van ATR Gem. ATR Gem het by Porterville baie swak gevaar waar aalwurms 'n probleem was, en die opbrengs negatief beïnvloed het.

Die opbrengs van die TT-cultivars (1669 kg ha^-1) was egter gemiddeld 16.8% (25.6% in 2012, 24.6% in 2011 en 25.26% in 2010) laer in vergelyking met die konvensionele cultivars (2005 kg ha^-1). Die gemiddelde opbrengs van die konvensionele cultivars was egter 10.5% laer as die van die CL-cultivars. Die TT-cultivars se opbrengs was 25.5% laer as die van die CL-groep. Oor die afgelope vier seisoene was die opbrengs van die TT-cultivars in die Swartland nagenoeg 25% laer as die beste groep (konvensionele of CL-groep).

In die Rûens (Tabel 3) het die proefgemiddeldes gewissel tussen 2238 kg ha^-1 op Swellendam en 3781 kg ha^-1 op Klipdale. Die opbrengs van die 2de saaityd by Tygerhoek was 20.2% laer as die 1ste saaityd, wat 19 dae vroeër geplant is. Die CL-cultivar 45Y88 (2492 kg ha^-1) se opbrengs was betekenisvol beter as die res van die cultivars. Die konvensionele cultivar Hyola 50 (3423 kg ha^-1) het die hoogste gemiddelde opbrengste in sy groep gelewer gevolg deur die oopbestuifde cultivar AV Zircon (3305 kg ha^-1). Die gemiddelde opbrengs van al die CL-cultivars was >3000 kg ha^-1 met die uitsondering van die kortseisoenbaster 43Y85. In die TT-groep was Hyola 555 TT (3083 kg ha^-1) betekenisvol beter as die ander TT-cultivars in die Rûens.

Die gemiddelde opbrengs van TT-cultivars was 11.2% ( 22.1% in 2010, 11% in 2011 en 17.5% in 2012) laer as die gemiddelde van die konvensionele cultivars. Die verskil tussen die CL en TT-groep was 19.0%. Die opbrengs van Hyola 555 TT was slegs 9.9% laer as Hyola 50, die beste konvensio­nele cultivar.

Cultivars gemerk met *, is bastercultivars.
Cultivars gemerk met dieselfde letter verskil nie betekenisvol van mekaar nie.

Cultivars gemerk met *, is bastercultivars.
Cultivars gemerk met dieselfde letter verskil nie betekenisvol van mekaar nie.

Aspekte wat die keuse van canola cultivars in die Wes- en Suid-Kaap vir 2014 beïnvloed

PJA Lombard, L Smorenburg en Dr J Strauss

Inleiding

In Tabel 4 word die cultivar-eienskappe van al die plaaslik getoetste cultivars opgesom. Wanneer produsente 'n keuse maak is dit belangrik dat 'n paar eienskappe in gedagte gehou word nl:

1. Is dit 'n beproefde cultivar (reeds voorheen in die nasionale cultivarproewe getoets)? Opbrengspotensiaal, opbrengs oor jare is opgesom in Tabel 5 en Tabel 6. Dit is die ideaal om na meer as een jaar se data te kyk.
2. Oopbestuifde of bastercultivars: Oopbestuifde cultivars se saad is normaalweg goedkoper maar bastersaad is meer groeikragtig en het 'n beter opbrengs potensiaal (Tabel 5 en Tabel 6).
3. Chemiese beheerprogram word bepaal deur die tipe cultivar (konvensioneel, TT en CL). Produsente moet dus vooraf deeglike beplanning doen en onkruidgeskiedenis in ag neem alvorens op 'n cultivar besluit word.
4. Dae van fisiologiese ontwikkeling, veral aantal dae tot blom en tydperk van blom is belangrik. In areas waar die die reën normaalweg vroeg afsny moet kort groeiseisoen cultivars verkieslik geplant word.
5. Swartstam is 'n onderskatte siekte en het reeds in die verlede baie skade aan gesaaides aangerig. Dit word aanbeveel dat produsente in gebiede met hoër risiko (Canolafokus 51) cultivars aanplant met goeie swartstam weerstand. Cultivars met verskillende weerstandsgene kan afwissel word en word aanbeveel (Tabel 4).

Inligting en eienskappe van die cultivars word opgesom in Tabel 4. Die inligting sluit in dae tot blom en tydperk van blom. Die swartstamindeks word in twee kolomme verdeel. Die 1ste kolom is sonder enige chemiese saadbehandeling terwyl die 2de data bevat nadat saad met Jockey behandel is. Die laaste kolom dui die weerstands gene aan van die cultivars met die beste swartstamweerstand. In Diagram 1 word die cultivars wat moontlik in 2014 beskikbaar mag wees geplaas volgens hul tipe en spoed van ontwikkeling in 2013 (mag effens verskil van vorige seisoene). Ontwikkeling kan tussen seisoene en gebiede wissel aangesien canola reageer op omgewingsfaktore.

w = weerstand  |  mw = matige weerstand  |  mv = matig vatbaar  |  v = vatbaar

Die opbrengs vir 2011 tot 2013 word opgesom in Tabel 5 en Tabel 6. Slegs sewe van die 17 cultivars in 2013 was vir drie of meer seisoene getoets. Hyola 50 het die hoogste gemiddelde opbrengs oor die afgelope drie seisoene in die Swartland gelewer. Dit is 'n lang groeiseisoen cultivar en het gevolglik voordeel getrek uit die lang seisoene (koel en nat). Hyola 50 en Hyola 575 CL was in die Swartland en die Rûens die cultivars wat die hoogste opbrengs oor twee sowel as drie seisoene geproduseer het. Die TT-cultivar met die beste opbrengs in beide produksiegebiede was Hyola 555 TT (oor 2 en 3 seisoene).

Fisiologiese ontwikkeling van canola in 2013

PJA Lombard, L Smorenburg en Dr J Strauss

Plaaslik canolacultivars het nie blootstelling aan periodes van lae temperature (vernalisasie) nodig om blomme te produseer nie. In plaaslike en internasionale studies is egter gevind dat sommige lentetipe canola wel reageer op lae temperature in die periode na plant deurdat lae tempera­ture net na plant die aantal dae tot blom verminder.

Op Langgewens in die Swartland is gevind dat minimum temperatuur gedurende die eerste 28 dae na plant, die aantal dae tot blom (R2 = 0.50) beïnvloed. In 'n soortgelyke studie op Riversdal is gevind dat die gemiddelde daaglikse temperatuur vir die eerste 28 dae na plant, die aantal dae tot blom (R2 = 0.69) beïnvloed. In beide gevalle (min temp by Langgewens en gem. temp by Riversdal) is die aantal dae van plant tot blom ver­minder deur blootstelling aan laer temperature.

Die canolaplant is sensitief vir klimaatsfaktore tydens elke fisiologiese stadium. Volgens studies is die mees sensitiewe periode die tydperk vanaf 50% blom tot en met fisiologies rypheid. Die plant benodig 60 dae na bestuiwing om olie volledig vas te lê. Daarom word cultivars aanbeveel wat vroeg blom vir areas waar die reënseisoen vroeg eiendig.

Dae tot blom vir die Suid-Kaap word opgesom in Tabel 7. Die gemiddelde aantal dae tot blom vir al die cultivars was 86 dae in tie Suid-Kaap.

CB Tango (74) en Hyola 571 (79) het die vroegste geblom. CB Tango (134), CB Nitro HT (135), 44Y87 (137) Hyola 575 (137) en Agamax (139) het die vroegste klaar geblom. In die Swartland het die cultivars gemiddeld 76 dae geneem tot begin van blom (Tabel 8). Geen einde van blom datums is in 2013 in die Swartland versamel nie.

In Figuur 3 en Figuur 4 word die aantal dae van elke ontwikkelingstadium by Tygerhoek aangedui. Die 1ste en 2de saaidatumproewe was onder­skeidelik, 2 November en 6 November fisiologies ryp. Die proewe was aanvanklik 19 dae uit mekaar gesaai.

Die 2de saaidatumproef voltooi dus sy lewenssiklus in minder dae. Die dae van blom neem af van 59 tot 44 dae wat 'n groot invloed op opbrengs­potensiaal het. Die tydperk van peulvul tot fisiologies ryp is ook ingekort. Later saaidatums verkort die groeiseisoen van die canolaplant en beperk sodoende die produksie potensiaal.