Navorsingsverslag 2007/2008
7.
Kort- en medium termyn behoeftes aan vismeel en oliekoek
Die vraag na vismeel en oliekoek was onderskeidelik 60 000 ton en 1 635 525 ton vir die bemarkingsjaar wat gestrek het oor die periode 1 April 2006 tot 31 Maart 2007. Dit verteenwoordig die hoeveelhede wat hoofsaaklik in die kommersiële mark verbruik is.
Teenoor dieselfde periode in 2005/2006 was die vismeel verbruik 80 000 ton en die oliekoek verbruik 1 414 338 ton. Dit verteenwoordig 'n afname in vismeel verbruik van 20 000 ton of 25% terwyl die toename in oliekoekverbruik nagenoeg 222 000 ton of 15,6% was. Die afname in vismeelverbruik is 'n tendens wat oor die afgelope paar seisoene waargeneem word en kan grootliks toegeskryf word aan 'n stram internasionale voorsieningsposisie en gevolglike relatiewe hoër pryse.
Vir die 2007/2008 verslagjaar word die vismeelverbruik op ± 40 000 ton geskat en die verbruik van oliekoek op 1 500 000 ton. Vroeë aanduidings egter is dat die geskatte verbruik van beide kommoditeite aan die lae kant kan wees.
Die produksie en uitvoere van vismeel het wêreldwyd 'n afnemende tendens getoon. Gedurende 2007 was die vangste van IFFO-lede vir 'n derde agtereenvolgende jaar laer as die vorige jaar. Die 2007 seisoen was dus gekenmerk na aanleiding van 'n stram voorsieningsposisie. Internasionale vismeel voorsiening gedurende 2007 het met 16,5% gedaal teenoor die voorafgaande vyf jaar gemiddeld. 'n Aspek wat veral die vraag na vismeel beïnvloed is die groei in akwakultuur en word die produksie in akwakultuur in Asië geraam op 70 miljoen ton teenoor 130 miljoen ton "wilde vis". Na verwagting sal akwakultuur produksie die "wilde vis" produksie teen 2014 verbysteek.
Vismeel kan nie meer in die behoefte voorsien nie en sal al meer aangewend word vir die hoë prys spesies. Drywers wat die voorsiening van vismeel beïnvloed is klimaatsomstandighede, verhoogde direkte verbruik deur mense, regulatoriese beperkings en bronbeperkings.
Plaaslik is die produksie van vismeel ongeveer 15% laer as die 10 jaar gemiddeld maar meer as die 2006 produksie.
Die substansiële verhoging in soja-oliekoek pryse die afgelope tyd, het vismeel weer 'n aantreklike produk gemaak teen 'n prysvlak van R5 500. Gedurende 2006 was die gemiddelde vismeelprys R5 510 en in 2007 baie dieselfde naamlik R5 530. By tye het dit egter R6 500 per ton behaal.
'n Teleurstellende aspek was dat soos die afgelope paar seisoene die bedryf nie daarin kon slaag om die Totale Toelaatbare Vangs (TTV) vol te vang nie. Meer as 250 000 ton ansjovis kon byvoorbeeld nie gevang word nie.
Soos reeds vermeld was die toename in oliekoek verbruik vanaf 2005/2006 tot 2006/2007 15,6% of 222 000 ton. AFMA-lede se verbruik van die totale oliekoek was 65% gedurende 2006/2007 teenoor die 64% van die vorige bemarkingsjaar.
Soja-oliekoek is dié vernaamste komponent van die totale oliekoekverbruik. AFMA se soja-oliekoekverbruik wat volvet sojas insluit kom te staan op 78% van hul totaal. Na verwagting sal AFMA-lede ook 60 000 ton meer soja-oliekoek gebruik in 2007/2008 as in die 2006/07 verslagjaar.
Benewens die groter hoeveelheid proteïen verbruik vanaf 2005/2006 tot 2006/2007 het die verhoogde verbruik van oliekoek in totaal plaasgevind ten koste van vismeel as gevolg van relatiewe prysverhoudings wat op daardie stadium gegeld het. Intussen het die groot styging in veral soja-oliekoekpryse teenoor vismeelpryse, vismeel in 'n meer gunstige posisie geplaas en sal die insluiting van vismeel in veevoerrantsoene na verwagting meer aantreklik raak, gegewe die beskikbaarheid van vismeel.
Wat oliesade betref het die internasionale verbruik die produksie daarvan oorskrei. Die verbruik het van 396 miljoen ton tot 410 miljoen ton gedurende die verslagjaar toegeneem terwyl daar na verwagting ongeveer 400 miljoen ton geproduseer sal word. Dit het 'n negatiewe impak op wêreldvoorrade en tesame met die verhoogde vraag na oliesade vir biodiesel het dit aanleiding gegee tot 'n substansiële toename in oliesaaden oliesaadprodukte pryse.
Sojabone wat die vernaamste plantaardige proteïenbron is vir dierevoeding is onderhewig aan dieselfde tendense. Aanduidings is dat 120,8 miljoen ton sojabone in die noordelike halfrond in 2006-2007 geproduseer is. Na verwagting sal die produksie met 16 miljoen ton daal in 2007-2008 waarvan die grootste daling in die VSA sal wees (14 miljoen ton). In die suidelike halfrond word daar egter 'n produksie toename van 115,7 miljoen ton na 119,4 miljoen ton verwag. Die totale wêreldproduksie sal gevolglik met 12 miljoen ton afneem van 236 miljoen ton tot 224 miljoen ton terwyl die verbruik van sojabone na verwagting van 226 miljoen ton sal styg na 275 miljoen ton in 2007-2008. Dit sal die eindvoorraad van 72 miljoen ton in 2006-2007 laat afneem tot 57 miljoen ton in 2007-2008.
Genoemde faktore asook die verswakking van die Rand teen die einde van 2007 word reeds weerspieël in die pryse van ingevoerde soja-oliekoek. Waar die pryse van ingevoerde soja-oliekoek gedurende Maart 2007 te staan gekom het op ongeveer R2 300 per ton het dit teen die einde van 2007 meer as R3 600 per ton beloop.
Pryse op die "Chicago Board of Trade (CBOT)" het in dié verband die toon aangegee en is buitengewone hoë pryse behaal as gevolg van die wanbalans in aanbod en vraag en die verwagte daling in eindvoorrade. Landboumarkte het 'n groot invloei van beleggingskapitaal beleef gerugsteun deur die verwagting dat die bulmark nog nie verby is nie weens onvoldoende kommoditeite wat ook nog verder kan bydrae tot inflasie.
Behalwe vraag en aanbod faktore soos reeds vermeld was daar gedurende 2007 ook 'n 69% toename in die verbruik van sojaboonolie vir biodiesel in die VSA teenoor die vorige jaar. Die totale verbruik vir biodiesel in die VSA was 1 250 000 ton in 2007 teenoor die 738 000 ton die vorige jaar. Die verbruik van sojaboonolie in die VSA vir biodiesel is nou 16% van die totale sojaboonolie verbruik.
Van die totale plaaslike behoeftes aan oliekoek vir die 2006/2008 bemarkingsjaar van 1 635 525 ton kon die plaaslike mark slegs 608 370 ton voorsien wat meegebring het dat 1 027 155 ton of bykans 63% ingevoer moes word. Gedurende die vorige bemarkingsjaar was die ingevoerde oliekoek ook bykans 60% van die totale benodigdhede.
Projeksies wat op 'n jaarlikse grondslag gedoen word van oliekoek benodigdhede toon dat dit vir 2010 en 2020 onderskeidelik 1 919 763 en 2 681 414 ton sal wees. Projeksies vir beide termyne is aansienlik hoër as die projeksies wat vir dieselfde termyne verlede jaar gedoen is. Dit is hoofsaaklik te wyte aan die feit dat die werklike verbruik in die nuwe basisjaar (2006/2007) aansienlik hoër was en daar dus vanaf 'n hoër basis geprojekteer is. Gegewe die PNS se mikpunt om die RSA minder afhanklik te maak van ingevoerde proteïen vir diereverbruik is die historiese groei van oliekoekverbruik per jaar (7,73%) nog steeds hoër as die jaarlikse groei in die produksie daarvan (6,36%). Dit bring ook mee dat die invoere van oliekoek jaarliks teen 10,17% toegeneem het. Wat dit verder beteken is dat as die jaarlikse groeikoerse in die toekoms gehandhaaf word die gaping tussen plaaslike produksie en verbruik nog groter sal word instede van om te vernou. Dit is ook te betwyfel of 'n groeikoers in oliekoekproduksie van 6,36% per jaar gehandhaaf sal kan word gegewe huidige markfaktore en tegniesbiologiese beperkings.
Die situasie kan egter drasties verbeter indien biodiesel vanuit veral sojas plaaslik vervaardig gaan word. Daar is verwikkelinge in dié verband wat met belangstelling dopgehou word.